Του Thomas Friedman
Κρατηθείτε γερά. Και τον νου σας στα πορτοφόλια σας. Από την εποχή του τέλους του ψυχρού πολέμου, το παγκόσμιο σύστημα λειτουργεί βασισμένο σε κάποιες άτυπες συμφωνίες. Σήμερα όμως, αυτές αρχίζουν να μην ισχύουν, και θα χρειαστούν νέες. Το αν θα πραγματοποιηθούν ή όχι, ξεκινώντας με τις ΗΠΑ, θα είναι καθοριστικό για τις εξελίξεις, και για τα πορτοφόλια μας.
Να το πω απλά: Η ΕΕ διαλύεται. Ο αραβικός κόσμος αποσυντίθεται.
Το μοντέλο ανάπτυξης της Κίνας υφίσταται πρέσινγκ, και το αμερικανικό καπιταλιστικό σύστημα (βασισμένο στη πίστωση) δέχεται σκληρή επίθεση, και μάλλον χρειάζεται αναθεώρηση. Η αναμόρφωση οποιουδήποτε από τα παραπάνω απαιτεί τεράστια δουλειά. Και των τεσσάρων συγχρόνως, είναι σχεδόν αδύνατο, ειδικά αν θυμηθούμε τις απίθανα πολλές και σύνθετες διασυνδέσεις του παγκόσμιου συστήματος. Πρέπει λοιπόν να δημιουργηθεί κάτι νέο. Αλλά τι θα είναι αυτό;
Ας ξεκινήσουμε με τη Μ. Ανατολή, τη παγκόσμια πηγή πετρελαίου. Οι Λίβυοι ενώθηκαν με τους Τυνήσιους, τους Αιγύπτιους, και άλλους, διώχνοντας τον δικτάτορά τους, ενώ το ίδιο ελπίζουν οι Σύριοι και οι Ιρανοί. Με το χρόνο, σχεδόν όλα τα αυταρχικά καθεστώτα της περιοχής θα αναγκαστούν να φύγουν, ή να μοιραστούν την εξουσία. Το παλιό μοντέλο δεν αντέχει. Βασίζονταν σε βασιλείς και δικτάτορες που άρπαζαν τα έσοδα από το πετρέλαιο, προστατευόμενοι από ισχυρούς στρατούς και δυνάμεις ασφαλείας, εξαγοράζοντας μεγάλα τμήματα των πληθυσμών τους.
Αυτό το μοντέλο ανατινάχθηκε, μέσα από μια εξέγερση των νέων, που αρνούνται πλέον να δεχτούν τη μειονεκτική τους θέση σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο. Βέβαια, μπορεί αυτό το αναχρονιστικό μοντέλο να καταρρέει, θα χρειαστεί όμως πολύς καιρός μέχρι οι κοινωνίες αυτές να συγγράψουν το νέο κοινωνικό τους συμβόλαιο. Θα είναι πολύ δύσκολο για αυτές να αρχίσουν να ζουν χωρίς άνωθεν εξουσία. Ας ελπίσουμε για το καλύτερο, και ας προετοιμαστούμε για το οτιδήποτε.
Λίγο πιο βόρεια, η ΕΕ και η ευρωζώνη αποτελούσαν μια καλή ιδέα. Ας φτιάξουμε μια νομισματική ένωση και ένα κοινό νόμισμα, με το κάθε κράτος να έχει τη δική του δημοσιονομική πολιτική. Αρκεί όλοι να δεσμευτούν πως θα εργάζονται και πως θα αποταμιεύουν όπως και οι Γερμανοί. Αυτό όμως το όραμα ήταν πολύ καλό για να είναι αληθινό. Το τεράστιο κοινωνικό κράτος σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς να υπάρχουν έσοδα από τοπική παραγωγή, οδήγησε σε συσσώρευση χρέους (κυρίως προς τις τράπεζες) , και στη συνέχεια σε μια εξέγερση των δανειστών.
Οι παραγωγοί-αποταμιευτές της Β. Ευρώπης ξεκινούν τώρα μια άλλου είδους συμφωνία με τους σπάταλους PIIGS (Πορτογαλία, Ιταλία Ιρλανδία, Ελλάδα, και Ισπανία). Η έξοδος της Γερμανίας από την ΕΕ μοιάζει απίθανη, αφού μεγάλο μέρος των εξαγωγών της πηγαίνει σε αυτά τα σπάταλα και μη ανταγωνιστικά κράτη. Αντ αυτού, οι Βόρειοι προσπαθούν να επιβάλλουν σκληρή δημοσιονομική πειθαρχία στους PIIGS. Πόση όμως ακόμη λιτότητα μπορούν να αντέξουν; Ειδικά εν μέσω ύφεσης; Οι Λονδρέζοι δεν είναι οι μόνοι που θα βγουν στους δρόμους. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, η ΕΕ θα συρρικνωθεί και θα γίνει πιο σφιχτή, και η διαδικασία αυτή θα προκαλέσει μια χαοτική και συνταρακτική για τον κόσμο μετάβαση, που οι αγορές ακόμη δεν έχουν κοστολογήσει.
Στην Ανατολή, η Κίνα βασίζεται σε ένα μοντέλο ανάπτυξης στηριγμένο σε ένα τεχνητά υποτιμημένο νόμισμα και στις εξαγωγές, με χαμηλή εσωτερική κατανάλωση και μεγάλη αποταμίευση. Αυτό επέτρεψε στο κομμουνιστικό κόμμα να κάνει μια συμφωνία με τον λαό: Σας δίνουμε εργασία και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, και εσείς μας δίνετε την εξουσία. Αυτή η συμφωνία όμως, σήμερα απειλείται. Η αυξημένη ανεργία στην ευρωπαϊκή και αμερικανική αγορά της Κίνας καθιστά μη βιώσιμο το κινεζικό μοντέλο ανάπτυξης. Η Κίνα θα πρέπει να πλουτίσει πριν γεράσει. Πρέπει να περάσει από το μοντέλο των δυο γονέων που αποταμιεύουν για το ένα παιδί, στο μοντέλο του ενός παιδιού που εργάζεται για να πληρώσει τη σύνταξη των δυο γονέων. Για να πετύχει κάτι τέτοιο, θα πρέπει να περάσει από την οικονομία της αντιγραφής και της συναρμολόγησης, στην οικονομία της γνώσης και της καινοτομίας. Αυτό απαιτεί ελευθερίες και ευνομία, στοιχεία που ήδη αναζητούνται. Κάτι θα πρέπει να γίνει λοιπόν και στη Κίνα.
Όσο για την Αμερική, αυτή τα πήγε μια χαρά εδώ και δεκαετίες, στηριγμένη στο μοντέλο της κατανάλωσης μέσω πίστωσης, με μια ισχυρή μεσαία τάξη. Αυτό όμως οδήγησε σε μια μαύρη τρύπα, και η μόνη διέξοδος είναι μια νέα υβριδική πολιτική που θα έχει στοιχεία περιστολής δαπανών, αύξησης φόρων, μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σε υποδομές, στη παιδεία, στην έρευνα, και στη παραγωγή. Αυτό το μίγμα όμως δεν βρίσκεται στην ατζέντα κανενός από τα δυο κόμματα. Έτσι, ή θα πρέπει να προκύψει ένα νέο κόμμα, ή ο πόνος θα χειροτερέψει.
Όταν ο κόσμος υφίσταται δραστικές αλλαγές ταυτόχρονα, με παράλληλη υψηλή ανεργία και ασθενή οικονομία, η ανάγκη για σταθερότητα της Αμερικής, που αποτελεί τον πιο σημαντικό πυλώνα, είναι απαραίτητη. Αν η Αμερική δεν συνέλθει, κάτι που για να γίνει χρειάζεται συλλογική προσπάθεια ανάλογη με αυτή που βλέπουμε σε καιρούς πολέμου, δεν θα παραταθεί απλά η κρίση στις ΗΠΑ, αλλά θα τροφοδοτηθεί και μια παγκόσμια κρίση.
N.Y. Times
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου